ŞAKA MI, ŞEKER Mİ?
Cadılar Bayramı her sene 31 Ekim’de Kuzey Amerika ve Britanya Adaları’nda yer alan ülke ve bölgelerde kutlanır. Bayram çocukların korkunç kostümler giyerek, kapı kapı dolaşıp şekerleme toplaması, yetişkinler için maskeli kostüm baloları düzenlenmesi, korku filmi seanslarına katılım, bal kabağından fenerler oyma gibi bazı ritüellere sahiptir. “Hallowen” yani “All Hallows Eve” (Azizler Arifesi) olarak da isimlendirilen bayramın kökenleri Pagan-Kelt kültürüne aittir. Yeniden doğma ve canlanmayı temsil eden, kültürümüze ait olan Hıdırellez’in tam tersi olan Cadılar Bayramı ölümü, yok oluşu, öteki dünyayı anma ve ölümle özdeşleşen sonbahar, kış aylarının geldiğini ifade eder. Eski İrlandaca “sam” (yaz) ve “fuin” (son) sözcüklerine dayanan Samhain Festivali de Cadılar Bayramının bir benzeri olarak kutlanır. Yaz bitimi, sürülerin yayladan dönmesi, toprak ağaları ile sözleşmelerin yenilenmesi gibi önemli işler halledilir. Ayrıca bugünde tıpkı Cadılar Bayramında olduğu gibi ölü ruhların evlerini ziyaret ettiğine inanılır. İnsanlar kötü ruhların kendilerini tanımaması için maskeler ve kostümler kullanır. Onları kaçırmak içinse kök sebzeleri oyup içine yaktıkları ateşlerden fenerler elde ederler. Şalgam gibi kök sebzeler oyularak bunlardan fenerler elde edilir.1800’lü yılların sonlarına kadar kullanılan şalgam, çıkan kıtlık sebebiyle Amerika’ya götürülemez. Amerika’da bolca üretilen ve şekil vermesi nispeten kolay olan bal kabağı kullanımı gittikçe yaygınlaşır ve bu bayramın sembolü haline gelir.
Cadılar Bayramının en bilinen sembolü olan bal kabağından fenerlerin hikayesine gelecek olursak, bunun bir İngiliz tarafından uydurulduğuna inananlar çoğunlukta olsa da, gerçekliğine inananların sayısı oldukça fazladır. Hikayenin kahramanı olan İrlandalı Cimri Jack, öldüğünde cehenneme gitmemek üzerine şeytanla gizli bir anlaşmaya varır. Günahlarından dolayı cennete de alınmayan Jack, yersiz kalır. Sonsuza dek elindeki fenerle cehennem ateşini yeryüzünde gezdirme cezasına çarptırılır. İngiltere’de “fener taşıyan Jack” anlamı taşıyan “Jack-O-Lantern” olarak anılır.
Günümüzde Japonya, Filipinler ve Latin Amerika gibi ülkelerde kutlanması yaygınlaşan Cadılar Bayramına muhafazakar Hristiyanlar ve özellikle tutucu protestanlar şiddetle karşı çıkarken ülkemizde de yavaş yavaş katılımın arttığı Cadılar Bayramı kutlamalarına karşı tepki gösterenlerin sayısı oldukça fazladır. Dini, milli ve kültürel yozlaşmadan dem vuranlar için kısa bir hatırlatma yapacak olursak, Anadolu kültüründe de önemli bir yeri olan Coraz Gecesi’ne değinmeden geçemeyiz. Coraz, batı dillerindeki cadının tam karşılığıdır. Tarih bakımından farklılık gösteren Coraz Gecesi 18, 19 ve 20 Ocak gecelerinde kutlansa da ortaya çıkış hikayeleri ve kutlanma şekilleri açısından Cadılar Bayramının karşılığıdır ve bazı yörelerde Karakoncolos Geceleri olarak da bilinir. Coraz çirkin görünüşlü, değnekli bir yaşlı kadındır. Evlerin bacalarından içeri girip, evdeki kızların saçlarını çekiştirerek taradığına, açıkta gördüğü erzak ve su kaplarını kirlettiğine inanılır. Geleneğe göre bu gecelerde bamya, pırasa ve bulgur pilavı pişirilmemeli, kabaktan yapılan yemek ve tatlılar tüketilmelidir. Çünkü bamya sümüklüböceğe, pırasa yılana ve bulgur da karıncaya dönüşür. Günler öncesinden samanlıkta saklanan kabaklar yoksullara dağıtılır ve neredeyse her evde kabak yemeklerinin ve tatlılarının pişmesi sağlanır. Kabak tatlısının yanı sıra topan kabağın ince dilimlenerek üzerine zeytinyağı, salça, soğan ve acı kuru biber eklenerek fırına sürülen “sinkonta” yemeği pişirilir.
İşte farklı kültürlerden gelen, farklı tarih ve hikayelere dayanan bu bayramın hikayesi nihayetinde tarım kültürünün etkisiyle Keltler’den günümüze ulaşmıştır. Bugün hala yaşatılmaya çalışılsın ya da tamamen eğlenceli bir sosyal aktivite halini almış olsun, çeşitli aktiviteler düzenleyenler renkli ve hareketli kutlamalarla eğlenirken, bir kesim de verdiği tepkilerle bu günün popüler hale gelmesine istemeden de olsa katkı sağlıyor. Tartışmalardan uzak kalıp eğlencenin tadını çıkarmak isteyenlere sorulması gereken tek bir soru kalıyor:
ŞAKA MI, ŞEKER Mİ? 🎃🧙🏻♀️🧙🏻♂️
Kaynakça:
Yapıcı M. Kabak Yemekleri, (2002) Dönence Yayınları
History Of The Jack O'lantern, History Channel
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder